Een plantenwandeling uit 1975 in de herhaling (1)

In Augustus 1975 liep de heer Joh. Bolman vanaf het standbeeld van Domela Nieuwenhuis via de Haarlemmerweg naar Sloterdijk. Bolman, taalkundige van beroep en als amateur “tot op specialistische hoogte doorgedrongen in de botanie” deed verslag van deze twee kilometer lange wandeling in zijn boek ‘Wilde planten in en bijAmsterdam’ (Thieme, 1976). Grote delen van de Haarlemmerweg zijn sinds Bolman onherkenbaar veranderd en de industriële ruigtes die hij zag zijn verdwenen. Je verwacht in 2013 dan ook weinig terug te vinden van de 130 planten die Bolhuis 38 jaar gelden vond. Toch gaan we binnenkort deze wandeling overdoen in de jaarlijkse Cryptoforestry + Boskoi wandeling om te kijken hoe de wilde planten op dit traject zijn mee veranderd met de stad zelf. Een onderwerp dat ook Bolhuis bezighield. Regelmatig ziet hij de aanwezigheid van bepaalde soorten in het licht van stedelijke ontwikkeling. Ook hij heeft aandacht voor de ontsnapte tuinplanten die de Nederlandse bermen en voetpaden een steeds exotischer aanzicht geven. Hieronder volgen we Bolhuis over de Haarlemmerweg aan de hand van afbeeldingen, uit voornamelijk Google.maps en de Amsterdamse beeldbank, en in zijn eigen woorden.

Haarlemmerpoort

“Mijn jonge vriend Eddy Weeda had me al enige tijd geleden gezegd, dat ook aan de Haarlemmerweg bij een ‘sluisje’ o.a. een tongvaren groeide en daar wilde ik eens naar zien. Maar tevens was in verband met dit boekje het plan in  me opgekomen, de hele weg tot Sloterdijk botanisch te bekijken. Het zal de lezer toch wel verbazen dat ik op het traject van circa 2 kilometer, meer dan 130 hogere planten noteerde, bijna een tiende deel van alle wilde soorten die we in Nederland kennen, de zeldzame en zeer zeldzame inbegrepen”

Nassauplein
"Ik passeerde dus de poort en kwam vandaar op het Nassauplein met het mooie standbeeld van Domela Nieuwenhuis, door zijn aanhangers destijds 'de oude man' genoemd, en stond op de drukke Haarlemmerweg die aan de zuidkant vrijwel aaneengesloten in bebouwd. Aan de andere kant van de weg loopt echter langs de bazaltglooiing of kade van de vaart een betegeld voetpad, dat later overgaat in een aarden pad langs een grasberm."    

Haarlemmerweg 57

“U kent natuurlijk de glimmende blaadjes van Selderij die in de groentesoep gaan. Die komt ook wild voor en vertoond zich bloeiend  op de glooiing bij huisnummer 57. Het is een soort die op wat zwakzilte plaatsen groeit; ook de Haarlemmervaart valt daaronder, want de typische uitgesproken zoetwatersoorten als waterlelie, gele plomp en pijlkruid zult u tevergeefs zoeken.”

Gasverdeelstation-West (foto 1980)

"Aan de westkant van dat parkje begint het gebouwencomplex van het gasverdeelstation-West, waarvan de toegangspoort via een brug te bereiken is. De glooiing gaat daar over in loodrechte, gemetselde kaden. Bijna in het nog al vervuilde water staand, bloeide aan de kade van de wegzijde een forse Gewone engelwortel.”

Haarlemmerweg 317-321

"Ter hoogte van de Maggifabriek is weer en brug, waarover de goederenlijn van de Centrale Markthallen loopt, wat ten noorden van de brug aansluitend op de spoorbaan Sloterdijk-Amsterdam Centraal. Iets westelijk van de brug ligt een klein sluisje. Eerst neusde ik even op de ruige terreinen van de soepfabrikant maar vond er niets bijzonders. Daarna ging ik goed uitkijkend over de brug en bekeek een deel van de bermen langs het spoorbaantje. Het stond er vol met Zeepkruid. Het rasterwerk van het aan de spoorbaan grenzende terrein van het gasverdeelstation was getooid met talloze trechtervormige bloemen van de Akkerwinde. Een andere leuke plant daar was de Beemdkroon.” 

Tongvaren

“Aan de overkant was nog veel  meer te zien. Daar bleek zich in de kademuur een Bergroos te hebben genesteld. Aan de voet van deze struik ontdekte ik,door een daar o.a. mede aanwezige Mannetjesvaren goed verborgen en tegen de zonneschijn beschut, de tongvaren waarop ik door mijn vriend geattendeerd werd. Volgens hem moest er ook een Steenbeekvaren groeien,maar die kon ik niet ontdekken.”

Haarlemmerweg 201

 “Voortgaande langs het pad, op de glooiing ter hoogte van huisnummer 201. In de buurt stonden tevens het Driedelig tandzaad en de Zeezuring.”

Haarlemmerweg 317-321 vervolg
Luchtfoto 1969
“Ik zag langs het spoorbaantje op die windstille zomerdag Akkerdistels, het hoge Boerenwormkruid, Stinkende Gouwe. Dat aan het goederenlijntje ook de lichtgele bloemtrossen van de Wilde Reseda te zien waren was eigenlijk te verwachten. Teruggekeerd aan de zuidkant van het water, nog ter hoogte van de Maggifabriek bij een sluisje en een bruggetje in de vaart. Tijd om uit te blazen in de schaduw van een daar staande Wilde lijsterbes. De Noordkant der vaart grenst daar aan enkele tuintjes en ik moest de pol Wilde marjolein toch wel als een ontsnappeling uit een van die tuintjes beschouwen. Ten aan zien van enige prachtexemplaren van de Keizerskaars was een soortgelijke twijfel eveneens gerechtvaardigd. Het bij dat sluisje nog steeds vervuilde water was bedekt met Grote kroosvaren." 

Haarlemmerweg 20
Foto 2010
"Aan de kant bij dat sluisje bloeide het hoge Liesgras. Er viel bovendien een mooie vegetatie van Moerasdoorn te bewonderen. Op de sluisdeuren zag ik ook nog wat Plat beemdgras,een familielid van Straatgras. Onder de heg van een der tuintjes stond Stijve Klaverzuring, een tuinonkruid, even proeven is ongevaarlijk. De plant is bij ons sinds lang ingeburgerd en komt in moestuinen zo veelvuldig voor, dat we one nauwelijks meer realiseren dat ze van oorsprong in Europa een uit Noord-Amerika afkomstige emigrant is.”

Haarlemmerweg 337

Kampioen 1977

“Mijn wandeling de geleidelijk breder wordende Trekvaart voortzettend, merkte ik tegenover het autobedrijf Audi-NSU de mooie Zwanebloem op. Dicht bij stond ook de Gele lis. Langs de vaart lag nu een vrij brede grasberm, waarin hoge planten Bereklauw, Gewonen Smeerwortel, Akkermelkdistel, Kropaar, Kruldistel, en Frans raaigras stonden. Meer naar de wegkant groeide de Wilde peen en Gewoon Duizendblad. Aan de waterkant zal ik Oeverzegge. Verder groeide er dicht bij het water een pol Pitrus.”  

Haarlemmerweg ?

“Na de Patriafabriek aan de bebouwde kant kwam Sloterdijk al aardig in zicht, doch de koek was in botanisch opzicht nog niet op”

Haarlemmerweg 375-377

"Bij het bedrijf Boldoot, waar weer een brug over vaart lag, dreven aan de overkant in het nu helderder water de bladen van de Veenwortel. Een nieuwe overplant op deze wandeling was de Moerasspirea. Het voorplein van Boldoot had wat zandige kanten, hegeen zich onmiddellijk in de daar aanwezige soorten manifesteerde: Vlasbekje, Gewone Teunisbloem, Wondklaver, Slaapbol.”

“Tot station Sloterdijk, was het nu nog een stapje. Het aantal tuinonkruiden op de dichtgetreden aarden berm die daar langs de hoofdweg liep, was opvallend groot, vermoedelijk doordat de Haarlemmerwegbewoners er hun tuinafval deponeerden . Ik zag Kroontjeskruid, Tuinwolfsmelk, Zwarte Nachtschade, Harig knopkruid, Klein knopkruid, Korrelganzevoet en zelfs wat Reuzebalsemien, van origine uit Midden-Azie afkomstig.”

Haarlemmerweg 335

“Bij de Linmij was een stevig aarden talud aan de waterkant, waar ik toch nog even moest rondzien. Daarop zat het platte bladrozet van de Grote varkenskers. Ten slot we er de Echte kamille.”

“Later ben ik eens 10 minuten op de Haarlemmerweg gaan staan en heb de naar Sloterdijk zoevende wagens geturfd. Dat waren en 100 dus rond +- 600 per uur. Maar van de merkwaardige plantenwereld daarlangs hebben de bestuurders dan geen van allen iets gezien!”